Przejdź do treści

Kościół św. Zygmunta

Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu – późnogotycki kościół farny zbudowany na przełomie XV – XVI w. przez rodzinę Szydłowieckich. Budowla wzniesiona z lokalnego piaskowca nie zmieniła się od czasu swojego powstania, wyjątkiem jest zachodnia kruchta oraz sygnaturka z XVIII w.

Historia kościoła

Dokument erekcyjny kościoła farnego pod wezwaniem św. Zygmunta Króla, zbudowanego z fundacji Jakuba i Sławka Odrowążów, datowany jest na 1 stycznia 1401 roku. Początkowo był to kościół drewniany. Budowę obecnego murowanego z piaskowca kościoła rozpoczęto w 1493 roku. Był fundacji Jakuba Szydłowieckiego. Powstałe wówczas prezbiterium, zakrystia i skarbczyk, później Kaplica Południowa, otrzymały sklepienia, natomiast nawę nakryto stropem (wymienionym przed połową osiemnastego wieku). Istnieją teorie, że nawę zamierzono zasklepić, o czym świadczą rozmieszczone skarpy. Ta niedokończona hala należy do grupy późnogotyckich świątyń budowanych w północno małopolskich ośrodkach dóbr rodu Odrowążów przez warsztat związane z mecenatem Szydłowieckich.

Plan kościoła św. Zygmunta z okresu późnego średniowiecza wg Architektura gotycka w Polsce, 1995 (źródło: www.medievalheritage.eu)

Prezbiterium kościoła św. Zygmunta w Szydłowcu. Na środku pentaptyk ufundowany przez Jakuba Szydłowieckiego, stworzony w warsztatach krakowskich. W tle widać płytę nagrobną Mikołaja Szydłowieckiego z czerwonego marmuru.
Prezbiterium z pentaptykiem. W tle płyta nagrobna Mikołaja Szydłowieckiego. Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu

Jakub Szydłowiecki nie ufundował wyłącznie kościoła, ale zajął się też jego wyposażeniem. Jego fundacji jest jeden z najwspanialszych zabytków w tym kościele: ołtarz w formie późnogotyckiego pentaptyku. Składa się z 18 obrazów namalowanymi farbami temperowymi na deskach; postaci sceny przedstawione są na złotych tłach ozdobionymi rybami i liliami. Jego główna część przedstawia Wniebowzięcie Matki Boskiej z apostołami przy pustym grobie oraz wprowadzeniem Marii do Nieba jako Królowej. Na ołtarzu znajdziemy również fundatora Jakuba Szydłowieckiego wraz z małżonką herbu Półkozic i ich trzema córkami. Obecnie znajduje się w prezbiterium. 

Prace w kościele kontynuował Mikołaj Szydłowiecki, który sprowadził z Pragi relikwie św. Zygmunta Króla. Dokończył budowę kaplicy rodowej pw. Najświętszej Marii Panny, miejsca spoczynku Szydłowieckich, począwszy od Stanisława. O traktowaniu przez Szydłowieckich kościoła jako mauzoleum rodowego świadczy nader liczna obecność ich herbów wykutych w kamieniu, rzeźbionych w drewnie i malowanych, zarówno na zewnątrz, jak i przede wszystkim wewnątrz świątyni. Budowę kościoła zakończono w 1525 r., wstawiając ceglane, sterczynowo-wnękowe szczyty nawy, na których umieszczono tarcze z herbami: Sulima, Jastrzębiec, Odrowąż i Łabędź. 

Wnętrze kościoła wypełniała bogata polichromia przypisywana Stanisławowi Samostrzelnikowi. Niektóre fragment polichromii zachowały się do dziś.

Kościół został starannie udekorowany i doskonale wyposażony. Na początku, dekoracja obejmowała malowanie kamiennych, ozdobnych żeber sklepienia prezbiterium, a także malowanie ościeży okien i otworów na kolor ceglasty, przeplatany białymi pasami. Ta piękna aranżacja jest widoczna do dzisiaj. Krzyżowe Zacheuszki, czyli symbole poświęcenia kościoła, zostały umieszczone na ścianach prezbiterium i nawy, pomalowane na intensywny czerwony kolor. Polichromia, przedstawiająca unikalny rysunek sklepienia na północnej ścianie nawy, została odsłonięta i poddana konserwacji w latach 1970–1992. Ten niezwykły rysunek sklepienia jest projektem w skali 1:1, odpowiadającym sklepieniu prezbiterium. Wszystko to sugeruje, że projektant i budowniczy kościoła mógł pochodzić z jednego z artystycznych ośrodków Europy Środkowej, na przykład z Czech lub Saksonii.

Zdjęcie przedstawia Fragment polichromii z kościoła św. Zygmunta w Szydłowcu (na zdjęciu jest wejście na chór). Autorstwo polihromii przypisuje się Stanisławowi Strzelnikowi.
Fragment polichromii z kościoła św. Zygmunta w Szydłowcu (wejście na chór). Autorstwo przypisuje się Stanisławowi Strzelnikowi.
Skip to content