Ratusz w Szydłowcu – późnorenesansowy budynek, obecnie jest siedzibą burmistrza i administracji samorządowej Szydłowca, dlatego dla zwiedzających jest udostępniona wieża ratuszowa.

W wieży znajduje się Pracownia malarska Władysława Aleksandra Maleckiego oraz taras widokowy. Cennik wejścia znajdziecie tutaj <klik>

Historia ratusza

Ratusz został wybudowany w latach 1602–1629 i zgodnie z regułami prawa magdeburskiego umiejscowiony pośrodku czworobocznego rynku. Do budowy zaangażowano Kaspra Fodygę, przybyłego w 2 połowie XVI w. z Mesocco w północnych Włoszech i osiadłego w Chęcinach, budowniczego i kamieniarza, którego Mikołaj Krzysztof Radziwiłł „Sierotka” zatrudnił w Nieświeżu, a stamtąd skierował do Szydłowca. Fodyga odpowiedzialny był również za rozbudowę szydłowieckiego zamku. Śladem obecności Kaspra jest gmerk wyryty na skarpie prezbiterium kościoła św. Zygmunta. W ostatnim roku budowy ratusza przy zasklepieniu i zawarciu zatrudniony był Jan Herbek, przyszły budowniczy pałacu biskupów krakowskich i kościoła św. Trójcy w Kielcach.

Architektura ratusza

Szydłowiecki ratusz należy do najcenniejszych zabytków późnorenesansowego budownictwa mieszczańskiego. Murowany z lokalnego kamienia, piętrowy budynek z narożnymi okrągłymi skarpami, wieńczy wysoka attyka kryjąca pogrążone dachy. W elewacji wschodniej znajduje się wysunięta na zewnątrz, wielokondygnacyjna wieża, dołem kwadratowa, górą ośmioboczna, z gankiem z kamiennych konsolach, nakryta kopulastym hełmem (od czasów Stanisława Augusta wieńczyła go blaszana chorągiewka z polskim orłem, przywrócona ostatnimi laty – jest widoczna na rycinie powyżej). Trójsferową attykę, podzieloną gzymsami, wzbogacają arkadowe blendy i pilastry, powyżej których znajdują się kluczowe otwory strzelnicze oraz krenelażowy grzebień. Obecną formę attyki nadała przebudowa w 1829 r. Pierwotnie były tam kamienne postumenty nakryte daszkami, połączone elementami w kształcie litery C (zbliżone kształtem do attyki kolegium jezuitów w Nieświeżu z ok. 1599 r., przypisywanej Fodydze). Po rozebraniu w latach 60 XIX w. hełmu wieży zwieńczono ją również krenelażem i w tym stanie do trwała do 1914 r. Otwory okienne w attyce wybito w drugiej połowie XIX wieku podczas adaptacji poddasza na cele użytkowe. Ratusz był tynkowany i ozdobiony dekoracją malarską: elewację obiegał fryz sgraffitowy O motywach roślinnych, a w arkadach a tynki wymalowano postacie (widoczny na obrazie Szermentowskiego z 1854 r. i jeszcze w 1950 r. siódmym roku – we fragmentach na północnej elewacji). Przez wierzę wchodziło się do sieni, skąd prowadziły schody do piwnicy i na piętro (Prawdopodobnie na piętro wchodziło się również drewnianymi schodami przy wieży).

Obecny wygląd ratusz zawdzięcza kolejnym odbudowom po zniszczeniach: w 1809, 1914, i 1945 r. W październiku 1914 wojska austriackie wysadziły górne piętra wierzy; zniszczeniu uległy też sąsiednie partie attyki, dach i narożne latarnie. Zrujnowany obiekt zabezpieczono w latach dwudziestych, a resztę wieży nakryto prowizorycznym dachem. Ratusz uszkodzony podczas bombardowania 19 stycznia 1945 r. został odbudowany w latach pięćdziesiątych. Przywrócona jego bryłę sprzed połowy XIX wieku wzorując się na wspomnianym obrazie Szermentowskiego. Ratusz nie odzyskał dawnych dekoracji sgraffito której ślady wówczas odkryto.